چشایی و لامسه) طبقه بندی کرده می کند و همین حواس پنچگانه هستند که رابطه

گسترده انسان و دنیای اطراف او را شکل می دهند.

در شماره های گذشته به چند مزیت پزشکی پیرامون نظافت دست ناشی از وضو، توجه

یافتیم و اینک به نظافت صورت رسیده ایم که آن نیز در آیه شریفه ی 9 از سوره مبارکه مائده،

به عنوان یک فرمان لایتغیر الهی بر عموم مسلمانان واجب شده است.

در اهمیت نظافت صورت شاید همین یک نکته کافی باشد که چهار حس از مجموع حواس

پنچگانه بشری در وابستگی کامل با صورت به سر می برند. تماس آب که منشا پاکیزگی و

حیات است به صورت علاوه بر محاسن متعددی که از جهت برقراری تعدل ناقل های

عصبی در بدن انسان دارد (و ما در بحث مربوطه، به آن خواهیم پرداخت) از دیدگاه مقابله

با آلودگیهایی که ممکن است، در چشم، بینی، دهان و پوست صورت و ... ایجاد بیماری

کنند مهم است. بخصوص که در مستحبات وضو شستشوی صورت، حین باز بودن چشم،

استنشاق و چشیدن کمی آب، حسن وضو، و همچنین استفاده از شانه و مسواک ذکر

شده است.

با این که دست قدرتمند صنع الهی، چنان ساختمان گوش و بینی و چشم و ... را آفریده

است که خودبخود مقاومت بی نظیری در مقابل آلودگی ها می کنند و روزانه بارها و بارها

بدون آنکه انسان وقوفی پیدا کند، آلودگیها را از خود دور می سازند (مثلا در گوش جریان

موم، در بینی موهای ریز متعدد، در چشم پلک زدن و اشک و ...) اما چنانچه آب نیز در

شستشوی صورت بکار برده شود، ما حصل فعالیت پاک کنندگی اعضای صورت به نتیجه

خواهد رسید. علامه بر اینکه حداقل سه بار شستشوی صورت هر گونه آلودگی محیطی را

نیز از آن خواهد زدود. توجه به این نکته مهم است که دو راه عمده ابتلا به عفونتها (

دهانی و استنشاقی) هر دو مربوط به محدوده صورت هستند.

در هر صورت دستور قرآن مبنی بر شستشوی دستها و صورت قبل از نماز با توجه به این

که این اعضاء معمولا پوشانده نمی شوند (حتی در مورد حجاب خانمها مورد استثناء واقع

شده اند=وجه و کفین) و در نتیجه با وجود اهمیت آنها از نظر تمرکز حس های پنچگانه، در

معرض آلودگی دائمی هستند، می تواند حاوی حکمتهای بی شمار باشد، که در سطور

گذشته با اختصار، به مشتی نمونه خروار اشاره شد.